Déjà Vu Gerçek mi?
Déjâ Vu Nedir?
Déjâ Vu deneyimi birçok insan için, deneyim anından sonra ne olacağını bildiğini hissetmesi olarak tanımlanabilir. Ancak Déjâ Vu, görülen rüyaların gerçeğe dönüşmesi ve öngörü ile karıştırılmamalıdır. Déjâ Vu tam olarak deneyimlendiği anın sonrasında olacaklar hakkında bilgi sahibi olduğunuzu hissetirir.Şöyle bir örnek verelim: Diyelim ki ilk kez gelmiş olduğunuz bir yerde merdivenlerden çıkıyorsunuz. Ancak merdivenlerden çıkarken bu size tanıdık hissettiriyor-rüyadaki gibi- ardından merdivenlerin sonunda Salvador Dali eseri olduğunu görüyorsunuz ve onun orada olduğunu bildiğinizi hissediyorsunuz. Sanki daha önce bu anı yaşamış gibi.
Salvador Dali-The Persistence of Memory (Belleğin Azmi)
Colorado Eyalet Üniversitesi’nden Bilinç Psikoloğu Dr. Anne Cleary, son yıllarını déjà vu’nun bir hafıza problemi olduğunu keşfetmeye adadı. Bunun anlamı Déjâ vu beynininizin size oynadığı “kelime dilimin ucunda ancak söyleyemiyorum” fenomeninin bir sonucu.
Bu yeni çalışma, açıkca bu geleceği bilme “hissinin” sadece his olduğunu gösterdi. Ancak gerçek gibi hissetirdiğine hepimiz eminiz. Ayrıca çalışmanın diğer araştırmacılarından Alexander Claxton déjà vu evresindeyken oluşan geleceği görme hissini incelemek için, insan deneklere déjà vu’yu tekrar yaşattı.
Araştırmacıların yazmış olduğu makale epey saygın bir dergi olan Psychological Science’da yayınlandı.
Bu araştırmanın sonucuna dayanarak, deneklerlerin geleceği tahmin etme oranları, kör tahmin yapmaları veya déjà vu ile tahminde bulunmaları arasında bir fark yok. Ancak déjà vu sırasında gerçek hayatın aynasını görür gibi gerçekten gelecekte yaptıklarını gördüklerini hissediyorlar.
Dr. Cleary dünyadaki bir avuç déjà vu araştırmacısından biri. Kendisininde söylediğine göre; “Alan S. Brown’nın, “The Déjà Vu Experience” adlı kitabını okuduktan sonra bu déjà vu fenomeninden etkilenip deneysel olarak neler oldugunu araştırmaya ve gerçekte ne olduğunu anlamaya çalıştım.”
Aynı zamanda déjà vu doğaüstü bir üne sahip. Bazı insanlara göre déjà vu önceki hayatın hatırlanması olayıdır; ancak bilim pek öyle düşünmüyor.
Dr. Cleary ve diğerleri déjà vu’nun büyük bir çoğunlukla bir hafıza problemi olduğunu kanıtladılar. Déjà vu genellikle, kişi daha önce yaşadığı bir senaryonun benzerini yaşarken, insan beyninin daha önceki anıyı hatırlama çabalarının başarısız olması sonucunda görülüyor. Örneğin Dr. Cleary ve diğer çalışmacılar, daha önce yaşanmış bir anıyı benzer şartlar altında ve ufak değişikliklerle kişilere yaşatarak déjà vu’nun tekrar yaşatılabileceğini gösterdiler.
Dr.Cleary’ye göre “ Biz bilinçli olarak asıl anıyı hatırlayamıyoruz ancak beynimiz benzerliği hatırlıyor. Daha önce burada bulundum! Bu bilgi bize anlaşılmaz bir his aracılığı ile geliyor, ancak daha önce neden veya nasıl orada olduğumuzu açıklayamıyoruz.
D. Cleary 10 yıl öncesinden bu güne, déjà vu hakkındaki araştırmalarını yayınlamaya başladığından beri dünyanın 4 bir yanından insanlardan “Yanılıyorsun” , “Déjà vu bir histen fazlası” , “Biz geleceği görebiliyoruz” gibi geri dönüşler aldığından bahsediyor.
Dr. Cleary kişisel olarak bu görüşleri desteklemese de bu iddiaları araştırması gerektirdiği kanısına vardı. Bunun üzerine Nörolojist Wilder Penfield tarafından 1950’lerde yapılmış, beyinin hangi kısımların aktif olduğuna dair bir çalışmada, bir vakada hasta Déjà vu yaşadığını ve geleceği gördüğünden bahseder. Penfield’de bunu onaylar bir şekilde öngörüsel geçerli hisler olduğunu raporlar. Cleary düşünür: “Burada birşeyler var”.
Cleary’nin hipotezi: Eğer déjà vu bir hafıza fenomeni ise, öngörü de bir hafıza fenomeni olabilir mi? Cleary, yaptığı araştırma sonucunda; önceden yayınlanmış olan bir araştırmada insan beyni -rüyada da olduğu gibi- gelecek hakkında evrimsel süreç sonucunda hayatta kalabilmek için geçmişten toplamış olduğu bilgileri, yenileri ile harmanlayarak gelecek hakkında yorumda bulunabiliyor.
Daha önce yayınlanan araştırmada Cleary ve araştırma grubu, Sims sanal dünya video oyununu kullanarak sanal gerçeklik senaryoları oluşturdu. Daha sonra benzer, fakat tematik olarak alakasız sahnelerle mekânsal olarak eşlenen bir hurdalık veya çitli bir ev bahçesi gibi sahneler yaptılar.
Sanal gerçeklik testi sahnesi yaşanırken, katılımcılardan déjà vu’yu nerede yaşadıklarını bildirmeleri istendi. Deneklerin daha önce karşılaştığı, tanıdık olan sahnelerle mekânsal olarak eşlenen sahneler arasında déjà vu’yu bildirme olasılığı çok daha yüksekti. Bu kurucu temel çalışmalar, “daha önce orada olduğunuzu hissetme” nin gerçek hayattaki deneyimini yansıtıyordu ancak nedenini hatırlayamıyordu.
En son deneylerinde Dr. Cleary, katılımcının bir dizi sıra ile geçtiği dinamik video sahneleri yarattı. Daha sonra, déjà vu’yu canlandırmak için mekânsal olarak haritalanan sahneler arasında dolaştırıldı, ancak son anda, son dönüşün ne olması gerektiği soruldu. Bu anlarda, araştırmacılar katılımcılara déjà vu yaşadıklarını ve bir sonraki dönme yönünün ne olacağını bildiklerini hissedip hissetmediklerini sordular.
Cleary ve ekibi, katılımcıların yarısı Déjà Vu sırasında güçlü bir öngörü olduğunu hissettikçe bu araştırma ekibi için epey ilginçti. Ancak, doğru cevabı çoğunlukla tahmin edemiyorlardı.
Başka bir deyişle, tahmin hissi olan katılımcılar öngörüleri için oldukça doğru olduğundan emindiler. Ama genellikle tahminleri doğru değildi.
Sonuç: Hayır, déjà vu gelecek hakkında yorumda bulunmamıza yardımcı olmuyor. Ancak sadece gelecekte gerçek olabileceğine inandığımız şeyler hakkında tahminde bulunabiliyoruz.
Kaynak: Colorado State University
Déjà Vu Gerçek mi? Yoksa sadece bir his mi?
Anahtar kelimeler: deja vu , deja vu gerçek mi , deja vu nedir